---

H Naxos συμπεριλαμβάνει στη σειρά της 'American Classics' τον Duke για πρώτη φόρα με αυτή τη νέα παραγωγή της Φιλαρμονικής του Buffalo υπό τη μουσική διεύθυνση της JoAnn Falletta. Η γνωστή μαέστρος έχει στο παρελθόν ηχογραφήσει για την ίδια ετικέτα αλλά και άλλες και συχνά με την ίδια ορχήστρα «εξωτικό» ρεπερτόριο για τους φίλους της κλασικής μουσικής, που περιλαμβάνει πολύ ενδιαφέροντα έργα σύγχρονων αμερικανών συνθετών όπως οι: John Corigliano, Kenneth Fuchs, John Luther Adams (ο νεώτερος, μετα-μινιμαλιστής και πιο άγνωστος Adams), Frederick Converse, Carl Ruggles, John Powell, Romeo Cascarino, Jack Gallagher, Adolphus Hailstork, αλλά και Aaron Copland και πρόσφατα - μαζί με τον Duke - και George Gershwin. Η δε ορχήστρα του Buffalo φαίνεται ότι έχει στις τάξεις της σολίστ με σημαντική δεξιότητα και σε jazz ή γενικότερα «εκτός πεδιάς» ρεπερτόριο, αν κρίνουμε από τις εντυπωσιακές επιδόσεις εδώ των Tony Di Lorenzo (τρομπέτα), Sal Andolina (κλαρινέτο, άλτο σαξόφωνο) και Amy Licata (βιολί), αλλά και των κρουστών και των κοντραμπάσων. Στο σόλο κρουστών προς το τέλος της 14λεπτης σουίτας "Harlem" καταφέρνουν να σε μεταφέρουν κανονικά σε ατμόσφαιρα Cotton Club!!

Όσον αφορά το μουσικό πρόγραμμα που παρουσιάζεται στο συγκεκριμένο δίσκο τώρα, έχουν επιλεχθεί μερικά από τα πιο φιλόδοξα έργα του Ellington, γραμμένα για πλήρη ορχήστρα, τα οποία έχουν παρουσιαστεί ζωντανά και έχουν ηχογραφηθεί κατά το παρελθόν και από τον ίδιον. Ο Δουξ, ως γνωστόν, δεν υπήρξε απλά ένας κορυφαίος jazz band leader, αλλά σημαντικός συνθέτης που δεν αυτοπεριοριζόταν στα στενά όρια της «δημοφιλούς» jazz. Δεν έγραφε δηλαδή μόνον pop μουσική αλλά και «έντεχνα» έργα, άλλοτε για τα μπαλέτα του Alvin Ailey, άλλοτε ως «σουίτες» ή «τζαζ συμφωνίες» - όπως αποκαλούσε ο ίδιος κάποιες μεγάλες σε διάρκεια ή σπονδυλωτές του συνθέσεις, γραμμένες για εμφανίσεις σε μεγάλους συναυλιακούς χώρους. Για όσους λοιπόν δεν είχαν συνειδητοποιήσει αυτήν την πιο έντεχνη πλευρά του Duke, η παρούσα συλλογή συγκεντρώνει τέτοια έργα του για να καταδείξει τη σημασία του ως σύγχρονου συνθέτη.

Το άλμπουμ αρχίζει με το "Harlem", σύνθεση του 1950 που πρωτοπαρουσιάστηκε εκείνη τη χρονιά σε δίσκο με τίτλο "A Tone Parallel to Harlem" και είναι γνωστό και ως "The Harlem Suite" (σσ. αν και δεν είναι σουίτα αλλά περισσότερο τονικό ποίημα). Το έργο παραγγέλθηκε από τη Συμφωνική του NBC με διευθυντή τότε τον Arturo Toscanini (!!) και την ενορχήστρωσή του έκανε ο σημαντικός αμερικανός ενορχηστρωτής και διευθυντής ορχήστρας Maurice Peress, ο οποίος από νωρίς υποστήριξε ένθερμα την αξία των συνθέσεων του Ellington - έγραψε και βιβλίο γι' αυτό - και συνεργάστηκε μαζί του. Το  "Harlem" εντυπωσιάζει με την εναλλαγή εικόνων και συναισθημάτων που παράγει, την ενορχηστρωτική του ποικιλία και τις φοβερές του δυναμικές. Η «τζαζ συμφωνία» "Black, Brown and Beige" που ακολουθεί - στην πραγματικότητα μια ορχηστρική σουίτα σε τρεις κινήσεις, βασισμένη σε μελωδίες από spirituals και κοσμικά work songs της αφροαμερικανικής μουσικής παράδοσης - είναι το παλιότερο χρονολογικά αλλά πιθανά και το πιο άρτιο (από πλευράς κλασικής σύνθεσης) έργο εδώ. Γράφτηκε το 1943 από τον Duke για να παρουσιαστεί στην πρώτη εμφάνιση της ορχήστρας του στο Carnegie Hall και την ενορχήστρωσή του έκανε πάλι ο Maurice Peress. Όσο όμως και να μας ενθουσιάζει συνολικά ως έργο της «εθνικής αμερικάνικης σχολής», τα μπαλέτα που ακολουθούν, "Three Black Kings" (1974) και "The River" (1970), περιέχουν σε σημεία τις πιο συναρπαστικές στιγμές του δίσκου. Το "Three Black Kings" ήταν το τελευταίο έργο που έγραψε ο Duke - για την ακρίβεια δεν το ολοκλήρωσε αλλά άφησε στο γυιό του Mercer Ellington οδηγίες για να το συμπληρώσει μετά θάνατον, πράγμα που έκανε. Από τους τρεις «βασιλείς» (μέρη της σύνθεσης), ο πρώτος ("King of the Magi") είναι ο πιο εντυπωσιακός συνθετικά, προγραμματικός και ριψοκίνδυνα μοντέρνος. Τα άλλα δύο μέρη είναι λιγότερο τολμηρά και συνολικά η σύνθεση φαίνεται να έχει την εσωτερική της λογική αλλά ακούγεται κάπως άνιση. Η σουίτα "The River" (βασισμένη στη μουσική μπαλέτου που γράφτηκε για παράσταση του Alvin Ailey), δομημένη σε πέντε μέρη και με ενορχήστρωση του Ron Collier, είναι ένα πιο συνεκτικό έργο που σε σημεία εντυπωσιάζει με την εγγύτητα της αισθητικής της στην ευρωπαϊκή (έστω modal) λόγια μουσική. Το πρόγραμμα πανηγυρικά κλείνει με μια απολαυστική ενορχήστρωση του κλασικού hit του Ellington, "Take the 'A' Train" (δια χειρός Billy Strayhorn), στην οποία είναι απλά αδύνατο κανείς να αντισταθεί, όσο σοβαροφανής και να επιλέγει να είναι.

Το συμπέρασμα; Μα είναι φανερό. Μερικές από τις καλύτερες μουσικές που γράφτηκαν τον 20ο αιώνα, ενώνοντας διαφορετικές μουσικές παραδόσεις, παιγμένες από μουσικούς που φανερά τις αγαπούν και που έχουν την ευελιξία και την ικανότητα να τις αποδώσουν πολύ όμορφα, δεν μπορούν παρά να κερδίσουν τον έπαινό μας. -- Γιάννης Ζώης