Δημήτρης Βανέλλης: Κόμικς, επιστημονική φαντασία (και μια βιβλιοθήκη)

Ο Δημήτρης Βανέλλης είναι σεναριογράφος κόμικς, συγγραφέας (κυρίως βιβλίων στο χώρο της λογοτεχνίας του φανταστικού) και βιβλιοθηκονόμος στη Βιβλιοθήκη της Ανώτατης Σχολής Καλών Τεχνών στην Αθήνα. Έχει γράψει σενάρια κόμικς για πολλούς δημιουργούς του χώρου, που έχουν δημοσιευτεί στη Βαβέλ, το 9 της Ελευθεροτυπίας, το Σινεμά κ.α. Τέσσερα άλμπουμ της σειράς «Φανούρης Άπλας», σε σενάρια δικά του μαζί με τον Δ. Καλατζή, εκδόθηκαν τη δεκαετία του ᾽90 από τη ΜΑΜΟΥΘΚΟΜΙΚΣ (εικόνες του Σπύρου Δερβενιώτη). Το 2011 γράφει τα σενάρια για το άλμπουμ «Παραρλάμα» (μεταφορά σε κόμικς διηγημάτων του Δημοσθένη Βουτυρά), ενώ το 2012 για το «Γιούσουρι» (μεταφορά σε κόμικς διαφόρων ελληνικών διηγημάτων του πρώτου μισού του 20ου αιώνα). Τις εικόνες για τα δύο αυτά άλμπουμ έφτιαξε ο Θανάσης Πέτρου και κυκλοφόρησαν από τις εκδόσεις Τόπος.

Έχει γράψει τα βιβλία: «Η μουσική στο κεφάλι μου» (1996), «Ασμόλ» (1998) (και τα δύο συλλογές διηγημάτων από τις εκδόσεις Δίαυλος), «Έξω από τη Γκρίζα Χώρα» (Ελληνικά Γράμματα, 2006) και «Το καλοκαίρι μου έξω από το Θόλο» (Μέδουσα, 2006).

Wild Thing: Δημήτρη, είναι τα κόμικς λογοτεχνία;

Δ.Βανέλλης: Όχι. Τα κόμικς είναι μια άλλη, διαφορετική τέχνη, που δεν πρέπει να κρίνεται ούτε με λογοτεχνικά ούτε με εικαστικά κριτήρια. Πρόκειται για μια υβριδική τέχνη, όπως, ας πούμε, ο κινηματογράφος ή η όπερα. Οι βασικές συνιστώσες της είναι βεβαίως η λογοτεχνία και η ζωγραφική, το αποτέλεσμα όμως δεν είναι απλώς ένα άθροισμα αυτών των δύο. Από τη συνάντησή τους προκύπτει μια νέα τέχνη, η οποία πρέπει να κρίνεται με τα δικά της αισθητικά κριτήρια για τον ίδιο ακριβώς λόγο για τον οποίο ο κινηματογράφος, για παράδειγμα, δεν κρίνεται με λογοτεχνικά ή όποια άλλα κριτήρια, αλλά με αμιγώς κινηματογραφικά.

WT: Είσαι μέλος της Α.Λ.Ε.Φ., της Αθηναϊκής Λέσχης Επιστημονικής Φαντασίας. Θα μου πεις δυο λόγια για τη λέσχη;

ΔΒ: Στην ΑΛΕΦ συγκεντρώνονται άνθρωποι που αγαπούν την επιστημονική φαντασία, αλλά και το φανταστικό γενικότερα, όπου αυτό εμφανίζεται στην τέχνη: στη λογοτεχνία, στο σινεμά, στη ζωγραφική, στα κόμικς, στο θέατρο κ.λπ. Στην ΑΛΕΦ δε μας ενδιαφέρουν άνθρωποι που ασχολούνται με τα UFO, που πιστεύουν σε φαντάσματα, που πασχίζουν να ανακαλύψουν παγκόσμιες θεωρίες συνωμοσίας... Δεν έχουμε καμμία σχέση μ' αυτά. Εμείς αγαπάμε και προβάλλουμε το στοιχείο του φανταστικού αποκλειστικά στην τέχνη. Σε κάθε τέχνη. Μόνον αυτό. Όποιος πιστεύει ότι οι εξωγήινοι ζουν ανάμεσά μας ή άλλα παρόμοια, ας απευθυνθεί σε άλλες ομάδες ή περιοδικά! Φοβάμαι ότι υπάρχουν πολλά τέτοια...

Πραγματοποιούμε εκδηλώσεις κάθε 15 μέρες με προβολές ταινιών, αναγνώσεις διηγημάτων, ομιλίες πάνω σε θέματα φανταστικού κ.λπ., αλλά και κάποιοι από εμάς κάνουμε παρέα και μεταξύ μας, εκτός εκδηλώσεων. Οι εκδηλώσεις πάντως είναι ανοιχτές και με ελεύθερη είσοδο και για μη μέλη της ΑΛΕΦ.

WT: Εργάζεσαι σε βιβλιοθήκη. Ποια είναι κατά τη γνώμη σου η θέση μιας βιβλιοθήκης στην εποχή του ίντερνετ; Έχει κάποια θέση;

ΔΒ: Νομίζω ότι μια βιβλιοθήκη δε χάνει το ρόλο της στην εποχή μας. Στο ίντερνετ δε θα βρει κάποιος το περιεχόμενο όσων βιβλίων επιθυμεί. Υπάρχουν αυστηρότατοι νόμοι προστασίας του copyright κ.λπ. Από τις  βιβλιοθήκες μπορεί κανείς να δανειστεί βιβλία και να τα μελετήσει σπίτι του. Εξάλλου σε μια ειδική βιβλιοθήκη, όπως αυτή της Σχολής Καλών Τεχνών όπου εργάζομαι, θα βρει συγκεντρωμένο τεράστιο όγκο υλικού πάνω στο θέμα στο οποίο επικεντρώνεται η βιβλιοθήκη (για παράδειγμα, στη δική μας περίπτωση, στην τέχνη). Μέρος απ' αυτό ίσως να βρίσκεται και στο διαδίκτυο, είναι όμως πολύ δύσκολο να συγκεντρωθεί ή και να εντοπιστεί στις «σκοτεινές γωνιές» του. Τώρα βέβαια πρέπει να πούμε ότι στη χώρα μας δεν υπάρχει «κουλτούρα βιβλιοθηκών», αλλά αυτό είναι άλλο θέμα. Έξω πάντως οι βιβλιοθήκες ζουν και βασιλεύουν. Και δεν εννοώ βέβαια μόνον οι ειδικές, όπως της Καλών Τεχνών που προανέφερα, αλλά και οι δημοτικές, στις οποίες ο καθένας και όχι μόνον οι ερευνητές μπορεί να διαβάσει ή να δανειστεί.

WT: Ποια θεωρείς ως τα καλύτερα δέκα βιβλία ε.φ.;

ΔΒ: Δεν είμαι πολύ των Top-10. Τα φτιάχνω δύσκολα και νιώθω πάντα ότι έχω αφήσει πάρα πολλά απέξω. Θα κάνω όμως μια ενδεικτική προσπάθεια. Η σειρά δεν είναι αξιολογική (αυτό μου είναι αδύνατο), αλλά αλφαβητική κατά συγγραφέα / δημιουργό:

• Κρυστάλλινος κόσμος, James Ballard
• Tο πεπρωμένο μου είναι τ' άστρα (Tiger Tiger), Alfred Bester
• Τα Χρονικά του Άρη, Ray Bradbury
• Η Εφεύρεση του Μορέλ, Adolfo Bioy Casares
• Οι Επικυρίαρχοι (The End of Childhood), Arthur Clarke
• Στρατόπεδο Α, Thomas Disch
• Νευρομάντης, William Gibson
• 1984, George Orwell
• Ο Τζακ Μπάρον και η Αιωνιότητα, Norman Spinrad
• Πάνω από το ανθρώπινο, Theodor Sturgeon

... και πολλά άλλα, ανάμεσα στα οποία το συνολικό έργο του Φίλιπ Ντικ, της Ούρσουλα Λε Γκεν και του Κουρτ Βόνεγκατ.

... και πολλά άλλα.

WT: Τα Χρονικά του Άρη του Bradbury είναι το δικό μου αγαπημένο βιβλίο επιστημονικής φαντασίας. Και ποια θεωρείς ως τα καλύτερα δέκα κόμικς/graphic novels;

ΔΒ: ...

• Η Γιορτή των Αθανάτων, Enki Bilal
• Διαβολομαζέματα και Cinemastock, Gotlieb
• Inkal, Alesandro Jodorowsky - Moebius
• Τσιγγάνικη Ορχήστρα, Γιάννης Καλαϊτζής
• Little Nemo, Winsor McCay
• Watchmen, Alan Moore - Dave Gibbons
• League of Extraordinary Men, Alan Moore - Kevin O'Neill
• Arkham's Asylum, Grant Morrison - Dave McKean
• Mafalda, Quino
• Maus, Art Spiegelman

WT: Γράφεις τώρα κάποιο σενάριο για κόμικς; Κάποιο βιβλίο;

ΔΒ: Αυτή την περίοδο δε γράφω κάποιο βιβλίο. Υπάρχει σκέψη για κάποιο κόμικς, πιθανόν και πάλι με τον Θανάση Πέτρου, με τον οποίο κάναμε τα Παραρλάμα και Γιούσουρι, ακόμα όμως είναι νωρίς. Εξάλλου το Γιούσουρι κυκλοφόρησε μόλις το Πάσχα του 2012...

Tags: Δημήτρης Βανέλλης, comics, συνέντευξη